وبلاگ گروهی آرشیویست‌های ایران

مفاهیم، قوانین، استانداردها، سمینارها و اخبار آرشیوی

وبلاگ گروهی آرشیویست‌های ایران

مفاهیم، قوانین، استانداردها، سمینارها و اخبار آرشیوی

تقسیم بندی سند

1. اسناد عرفی

2.اسناد شرعی

تقسیم بندی تاریخی ما از دیدگاه آرشیوی وسند:

۱. دوران قبل از صفویه

۲.دوران صفویه

۳.دوران افشاریه

۴. دوران زندیه

۵.دوران قاجار

1.( از آغاز تا مشروطیت                       2. از مشروطیت تا 1304 در زمان رضا شاه)

۶.پهلوی اول تا شهریور 1320 شمسی

۷.پهلوی دوم تا 1357

۸.دوران انقلاب اسلامی

علل اهمیت اسناد تاریخی۱ / انواع سند

اسناد تاریخی و آرشیوی دارای اطلاعات متنوع تاریخی هستند.

تنوعات اطلاعات تاریخی در اسناد آرشیوی:

علم سند شناسی، تاریخ و ادبیات به ما کمک می کند تا تنوع اطلاعاتی را از یک سند دریابیم.

۱.مهمترین منبع که اطلاعات کامل درباره یک موضوع و جریان به ما می دهد خود سند است .

۲.مهمترین منبعی که مقاله نویسی و تهیه اسناد مالی و قضائی دردوران گذشته به چه صورت بوده است و ترتیب نگارش آنها چگونه بوده است.

۳.پی بردن به چگونگی وضعیت مالی ، اقتصادی دولت –ملت ، طبقات گوناگون ، کیفیت معیشتی مردم ، رفاه ، داد و ستد آنان

۴. طرز رفتار کارکنان و ماموران دولتی با مردم

۵.مسائل گوناگون اجتماعی ، عام المنفعه ، مشارکت درامورخیریه ، نذورات و چگونگی پرداخت آنهاو ...

۶.روشن شدن نکات و مسائل جغرافیائی واقلیم شناسی، اعم از دولت و مردم ، دلبستگی مردم و دولت به مسائل جغرافیائی مرزی، تغییر اسامی، دارالعباد--------یزد، دارالارشاد و اردبیل ، دارالعلم شیراز، دارالسلطنه تبریز

۷.کشف خلقیات ؛ آداب ورسوم و چگونگی تحولات فکری مردم

۸.بررسی مهرها و توقیعات ، امضاء ها و توشیح ها و ...

۹. تکامل و تطور خط در فارسی.

۱۰. تحولات هنری

علل اهمیت اسناد تاریخی، حفظ هویت ملی و تاریخی ما ایرانیان است .

انواع سند:

۱. سلطانیات: فرامین شاهان و شاهزادگان، رقم های شاهزادگان.

۲.دیوانیات: اسنادی که درنظام اداری، دیوانسالاری، ما تولید می گشت دروزارتخانه ها، دربار و ...

۳. اخوانیات:نامه ها و مکاتبات دوستانه رجال تاریخی، در نامه های شخصی

۴.اسناد مالی (اوراق سندی) وقضائی (وقف نامه ها، مقاله ها ، نذرنامه ها ، حبس نامه ها و وصیت نامه ها  

----------------------------------- 

۱.برگرفته از دوره آموزشی سند شناسی(آرشیو ملی) 

کتابشناسی احمد بن موسی(ع) منتشرشد..

شاهچراغ 

کتابشناسی احمدبن موسی شاهچراغ (ع) به همت انتشارات آثار ماندگار چاپ و منتشر گردید.
این اثر پژوهشی به کوشش فربد کامگار و علی احسانی مقدم در ۱۶۴ صفحه تهیه و آماده نشر گردیدبه بررسی کلیه آثار منتشر شده درباره احمدبن موسی شاهچراغ  (ع) می پردازد.
نظر به اهمیت شیراز و بارگاه مقدس شاهچراغ (ع) که بنا به فرموده مقام معظم رهبری سومین حرم اهل بیت (ع) در کشور است، تهیه کلیه آثار و منابع مختلف در مورد حضرت احمدبن موسی شاهچراغ (ع) ازویژگی خاصی برخوردار است. از آنجا که کتابشناسی و فهرست منابع ازابزار مهم تحقیق و پژوهش شناخته می شود و بسیاری از محققین در پژوهشهای خود از آن استفاده می نمایند٬ از این رو تهیه و گردآوری آن مستلزم دقت و کوشش بسیار می باشد٬ از طرفی پراکندگی جغرافیایی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی و فقدان منابع تحقیقاتی همواره از مشکلات و معضلات اساسی پژوهشگران می باشد.
با توجه به اینکه گردآوری کلیه آثار در ارتباط با یک موضوع و یا یک شخص طیف گسترده و وسیعی از منابع را در بر میگیرد٬ لذا این امر با شناسایی کتابها٬ اسناد٬ مقالات٬ روزنامه ها و... با استفاده از پایگاهها و منابع کتابشناختی ٬ جستجو در کتابخانه ها٬ نمایه ها و فهرستها و ... میسر گردید که امید است پژوهندگان و محققین٬خصوصا در حوزه دین پژوهی را پسند افتد

تعریف سند وآرشیو از دیدگاه مدیریت اسناد

هر نوع اطلاعات ثبت شده در هر سازمان که به اشکال نوشتاری ، دیداری، شنیداری و الکترونیکی قابل تنظیم و بهره برداری است .

تعریف سند از دیدگاه مدیریت آرشیو:

تشکیلاتی که مسئول گزینش ، نگهداری و ثبت اسناد واجد ارزش و نگهداری دائم و ارائه خدمات مربوط به آن می باشد . آرشیو ملی به چه مکانی و کجا گفته می شود:

آرشیوملی جایگاهی که اسناد و مدارک قابل توجه ملی و دولتی که ارزش نگهداری دائم رادارند درآن حفظ و نگهداری می گردند، البته پس از گرد آوری ، ارزشیابی ، تنظیم وتوصیف ، ذخیره سازی ، بازیابی و ....

منابع تامین کننده تاریخ نگاری: ۵ دسته

۱- منابع نقلی و ذهنی: درتاریخ شفاهی

۲-باستان شناسی

۳-ترسیمی و تصویری و عکس و نقشه و فیلم و...

۴-اسناد و مدارک مکتوب و نسخ خطی ، کتب ، جراید قدیمی، نشریات و ...

۵- اسناد و مدارک آرشیوی و تاریخی ، " وقف نامه ها ، فرامین ، احکام ، شجره نامه ها و نسب نامه ها و ...

اسناد در زندگی روزمره تولید می گردند، بنابراین احتمال خطا آن کم می باشد، به مرور زمان به آن جنبه وارزش تاریخی می دهد.(برگرفته از درس سندشناسی  استادمحسن روستایی )

عریضه ؛ارزش سند؛سند شناسی

 عریضه: نامه ای که معمولا خطاب به مقامی رسمی که حاوی شکایت از کسی و چیزی است . به عریضه شکایت نامه نیز گفته می شود. نامه ای که کسی به شخصی مهم و بلند مرتبه می نویسد. مهمترین عنصر سند تاریخ سند است . اگر تاریخ بصورت مستقیم در سند ذکر نگردد از طریق قرینه سازی می توان به آن پی برد.

ارزش سند از دیدگاه آرشیویست ها( ۲ ارزش):

۱. ارزش اولیه : اهمیت اداری و حقوقی آن است

۲.ارزش ثانویه : پژوهشهای تاریخی وسند پژوهی.

برای بازیافت اهمیت و ارزش سند، باید این نکته را بدانیم که چون گذشته چراغ راه آینده است باید علم به گذشته را خوب فراگیریم ، علم حال و آینده از طریق علم به گذشته است . پیشرفت ها و تجارب علمی ، فنی و تخصصی به گذشته ارتباط دارند،تجارب گذشتگان در اسناد تاریخی آنها نمودار می باشد. تمامی تجربیات علمی، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی و ...گذشتگان از اسناد تاریخی آنها دریافت می گردد.

اسناد ارتباط مستقیمی با تاریخ و فلسفه می یابند. هویت هر چیزی به تاریخ و فلسفه اش باز می گردد . ما همواره زمانی می توانیم فلسفه تاریخ را بررسی نمائیم که رابطه علت و معلولی را بیابیم و بتوانیم روابط علت و معلولی را بین حوادث برقرار نمائیم ، چیستی های خلقت و جامعه شناسی تاریخی به فلسفه تاریخ و روابط علت و معلولی باز می گردد ، آنها کذب و دروغ را نمی توانند تشخیص دهند از درون تاریخی منتزع می گردد که ان تاریخ مبتنی بر سند است . اگر تاریخ چیزی را بدانیم فلسفه آن را نخواهیم فهمید . سند مهمترین عاملی است که بین اثر و موثر پیوند دقیقی ایجاد می نماید و روابط علت و معلولی حوادث را بخوبی بیان می نماید . سندتاریخ هدایتگر و اصیل را می سازد اگر تاریخ اصیل مبتنی بر سند، تدوین وتنظیم گردد ، فلسفه تاریخ می تواند برآیند آن باشد ، پس رابطه سند با تاریخ و تاریخ را با فلسفه باید بیابیم: نتبجه آن : ایجاد و شناخت تاریخ هدفمند، عبرت آمیز و مستند خواهد بود فلسفه ، واقعیات هستی و تاریخی را می خواهد بیان نماید.

سندشناسی چیست و کاربرد آن در هدف از آموزه های سند شناسی:

بررسی ، مصالح ، شکل ، اجزا و انواع سند ، محتوا شناسی ، سبک نگارش و اصطلاحاتی که با نگاهی علمی مورد تحلیل قرار بگیرد ، بعبارتی دیگر سند شناسی عینی بررسی تاریخی اسناد . در این دانش از قدیمی ترین تا جدید ترین سند مورد مطالعه قرار می گیرد . " ۴۰ سال" .

ریشه اجتماعی سندشناسی:

۱.تاریخ اجتماعی

۲.تاریخ دیوانسالاری

هدف تاریخ اسناد: آشکار سازی کاربرد اسناد تاریخی.

تعریف: چرا که اسناد برای تبادل نظر یا ارائه مطلبی از طریق نوشتار است که خود منجر به واکنشهای گوناگون از طرف مقابل خواهد شد ، پس سندشناسی روشن کردن توسعه تاریخی اسناد با محور قرار دادن کاربرد آنان به اضافه ساختار اسناد در زمانها و دوران گوناگون است .

- نتیجه علم سندشناسی:

۱. تعیین و تامین اصالت سند از نظر جعلی و اصلی بودن

۲. ارزشیابی بهتر از اسناد

۳.انجام بهتر مباحث سندد پژوهی وپژوهشهای تاریخی

۴.فهرست نویسی، تنظیم و توصیف اسناد

تعریف مدرک

ماخذ و دلیل چیزی را مدرک می گویند اما اکثر آرشیویست ها سند و مدرک را یکی می گویند اما به لحاظ معنائی می توانند مترادف و یکی باشند.

مدارک به غیر از اسناد تاریخی می باشند: به عنوان مثال ، فیلم ، عکس ، پوستر ، نوار و ... مدرک نام می گیرد ...در واقع به سندهائی اطلاق می گردد که تاریخی شده باشند.

سند تاریخی: سندی که شامل مرور زمان می گردد و ارزش و قابلیت نگهداری دائم را دارد در معنای اصطلاحی سند تاریخی گفته می شود ، اسناد تاریخی در بایگانی ها نشان داده می شوند و آرشیو ملی بایگانی کل است .

۲ گروه مراجعه کننده اساسی آرشیو ملی:

۱. دولتمردان

۲.پژوهشگران تاریخ

*آزمون و خطا درکشورهایی که پژوهشگران برای انجام امور تحقیقی خود به آرشیو ملی مراجعه نمی کنند بسیار زیاد است .

اسنادتاریخی دارای سه مرحله ارزشی می باشند:

۱.اداری و حقوقی

۲.تاریخی و سند پژوهی

۳.فرهنگی

۱.ارزش اداری و حقوقی: سند پس از طی مراحل اداری، جاری و نیمه جاری پس از انتقال در بایگانی کل نگهداری می گردد .درارشیو ملی هر سازمان و نهادی ممکن است دوباره پس از انتقال ، سفارش به این مکان مراجعه و سندی را درخواست نماید.

مدیریت اسناد: از طریق این واحد مدیریتی و از طریق بایگانی کل به دستگاهها پاسخ داده می شود.

مدیریت آرشیوی: پس از طی مراحل لازم ارزشیابی ، مهمترین آن ها به بایگانی منتقل می گردد.

۲.ارزش تاریخی: قابل توجه مورخان و پژوهشگران تاریخی برای تدوین و تنظیم سند.
۳.ارزش فرهنگی: شناساندن سند به مراجعه کنندگان ، پژوهشگران ، محققان و ....

تفاوت کتاب و سند؛تعریف سند

کتاب موضوع گرا و سند منشاگراست.

تعریف سند:

برای تعریف سند دو ریشه لغوی و اصطلاحی می توان در نظر گرفت.

سند با ریشه لغوی : نوشته ای که درمقاله دعوی(دفاع) قابل استناد باشد . سند: دلیل، نوشته ،مدرک، رسید ، قبض یا چیزی که به آن اعتماد نمایند. جمع سند....اسناد. سند رسمی به سندی اطلاق می گردد که در مرجعی ذیصلاح تنظیم شده باشد و سند عادی سندی که از طریق مرجعی غیر ذیصلاح تنظیم شده باشد.

سند در معنای اصطلاحی: سندی که مراحل جاری و نیمه جاری وراکد را طی کرده باشد و قابلیت نگهداری دائم را در آرشیو ملی دارد و پژوهشگران تاریخ و سند پژوهان برای انجام پژوهشهای تاریخی...به این اسناد رجوع می نمایند. معمولا اصطلاحنامه گفته می شود . مراجعه کننده به آرشیو ملی : مورخ نام می گیرد . هر شخصی و هر رشته تحصیلی که باشد

۳ گروه مرتبط با سند و آرشیو ملی:

۱. سند پژوه: کسی که خود سند را تشریح و آنالیز می نماید و روی خود سند کار می کند.

۲.پژوهشگر سند: کسی که با سند کار می کند.

۳.مورخ: کسی که برای تحصیل علم تاریخ از تمامی منابع استفاده می نماید.

(برگرفته از درس سندشناسی  استادمحسن روستایی )

نشست تخصصی مدیریت اسناد الکترونیکی

 پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در نظر دارد در راستای اهداف سازمانی و به منظور بررسی و ارائه راهکارهای مناسب برای مدیریت اسناد الکترونیکی، با مشارکت معاونت اسناد ملی، نشست تخصصی با موضوع "مدیریت اسناد الکترونیکی: استانداردهای گردآوری و سازماندهی" برگزار نماید. لذا از کلیه متخصصان و علاقه‌مندان به موضوع، دعوت می‌شود با حضور خود به غنای علمی این جلسه بیافزایند.

 

 سرفصل‌های مورد بحث به شرح زیر می‌باشد:

·        تعریف سند و مدرک،

·        مراحل سند سازی،

·        اسناد و مدارک الکترونیکی،

·        مدیریت اسناد الکترونیکی

·        انتخاب و گردآوری اسناد و مدارک الکترونیکی

·        سازماندهی اسناد و مدارک الکترونیکی،

·        سیستم ها و نرم افزار های نگهداری و سازماندهی اسناد الکترونیکی،

·        استانداردهای مدیریتی سازماندهی اسناد و مدارک در ایران و خارج از ایران،

·    تدوین پیش نویس استاندارد ملی درمدیریت اسناد الکترونیکی و بکارگیری و آزمایش این استاندارد و رفع نواقص احتمالی،

·        تدوین پیش نویس استاندارد ملی در رده بندی اسناد و مدارک

·        تدوین استاندارد های نگهداری، پالایش و امحاء

·        تدوین فرمها و نظامنامه های ملی در مدیریت اسناد و مدارک الکترونیکی و غیر الکترونیکی 

 

زمان: دوشنبه 15/12/90 ساعت 9 تا 12 

مکان: تهران، بزرگراه حقانی (شرق به غرب)، بعد از پل همت، ابتدای خیابان کوشا، روبروی ورزشگاه شهید کشوری، ساختمان آرشیو ملی ایران، سالن گردهمایی طبقه هفتم.