مشخصات مهر نویس

 یک مهر نویس باید با موضوعات ذیل آشنایی کامل داشته باشد:

1. آداب الخط
2. آشنایی با عروض
3. آشنایی با رجال
4. آشنایی با آیات و ادعیه

سجع یابی

سجع یابی:یکی از مهمترین وسائلی که درتصدیق سند نقشی اساسی دارد مهر می باشد که محرران در زمان استنساخ سند نویسی اثر مهر را با عباراتی مانند محل مهر، سجع مهر، موضع مهر، ... متذکر می شدند . نقش و سجع مهرها گویای مقام و طبقه اجتماعی صاحبان بوده است . مهرهای فرو دستان کوچک ، معمولی و عادی از ظرائف خطاطی و حکاکی بوده است . حال آنکه سجع مهرهای علما، تجار و درباریان درشت و حاوی ادعیه و آیات و از نظرخط، مهر کنی متبکرانه و هنرمندانه بوده است . مهرها به 2 جزء اصلی تقسیم می گردیدند:

1. عبارت

2. سال ساخت(نقرکردن)

و ظاهرا انتخاب مهر و سجع مهر با همفکری افراد صورت می گرفته است .

سجع ها درمهر هنرمندانه است در قالب کتببه مقیارنویسی و مقطع نویسی خاصه به صورت دو سطری یا دو کرسی.

سواد گیری

سواد گیری:اگر سندی را با این مضمون داشتیم آن سند سواد است : اخذ منه سواد. این سند اصل نیست یادداشت است .

کاتبان مجرب زمانیکه می خواستند چند نسخه از یک سند را بنویسند روی نسخه اصلی یا گاهی اوقات دررونوشت یا سواد اول می نوشتند. اخذ منه السواد یعنی از این نسخه چند نسخه نوشته شد.

مصالحه نامه -اصطلاحات سند شناسی

مصالحه نامه :شاخصه اصلی نوعی واگذاری می باشد و اصل و بنا بر رضایت شخصی است پس رد و بدل مورد معامله و پول و جنس و...

اصطلاحات سند شناسی:

به ابتدای ماه غره گویند. به وسط ماه سلخ گوبند و به آخر ماه تنضیف گویند.

مهر کشی (مهر کشی):

اسناد شرعی گاه نیاز به فسخ و ابطال داشته اند مهر را عینا در اورده و بیرون می آورند و خود متن می مانده است و سند حفظ می گشته است به این کار عمل مهر کشی یا لاشه کردن می گفته اند. برای ابطال با فسخ اسناد شرعی، عینا جای مهر را به همان اندازه خارج می کردند.

محتب الملکی

مامور رسیدگی به اجرای احکام شرعی، نظارت بر کار مردم بازار، مع کالبان از امور شرعی و تقلبات و جلو گیری از کارهای نادرست .

دفتری کردن مثالها(امثله ها):

ثبت دفتر موقوفات دیوان صدارت العلی العالی شده است یا ثبت دفتر موقوفات شد و یا ثبت سر کار سررشته شد.

سجلات استشهادنامه

1.سجل: والله علی ما یقول شهید حروه ما الذئب مهر یا سید ساجدین.مهر شهادت دهنده

2. سجل وقوعی: لاریب فی موقوع الجوانب المسئوله لدی حروه

3.سحل وقوعی: بلی مراتب مسئوله بدون ریب واقع شده است .

4.سجل مطابقه ای : مراتب مسئوله کاالمش فی رابعه النها و ظاهر و هومداییت حروه داعی

استشهادنامه

استشهادیه ، پرسش مکتبوب فردی و پاسخ جمعی است با شرائط مذکور که در جریان امر شناخته شده ای بودند معمولا کسی که سوال را مطرح می کرده از خود نام می برده است . از این نوشته با اسامی شهادت نامه، استشهادنامه، استشهادنامچه، ورقه استشهاد و استعلام نامه یاد می شده است .

سجلات وقفنامه‌ها

1. هو الواقف الشاهد قد جرت الصیغه من الوقفیه علی الشرط المرحومه.....سجلات شهود

2.     قد امر واقف بما اسند الیه فیه لوی حور.......سجل شهود

3. قد اقرو و اعترف الواقف المومن بما نسب الیه ........سجلات اعترافی
4. قد وقع ........اگر آمد .......سجل وقوعی.

و اگر هیچ یک از آنها نبود سجل مطابقه ای می باشد.

نسخ هم سنگ:

نسخ هم سنگ یعنی تهیه همزمان چند نسخه از یک سند که امروزه نیز در دفاتر اسناد رسمی مرسوم است . این در حالی است که به برخی از محققان سابقه این کار رابه اروپاییان نسبت داده اند. در حالیکه در یکی از قدیم ترین وقف نامه هاوقف نامه قرن نهم متعلق به شرق کشور چنین مولفه ای وجود داشته است . در زمان صفویه بجای آدرس نویسی صرفا به چند کلمه از قبیل نسخ ، اربع نسخ، یا سایر اعداد اشاره شده است. لذا نقش سند در تداوم متعهدات دلیلی برای تهیه چند نسخه از یک سند بوده است برای اسناد گوناگونی از قبیل وقف نامه ها  ِ مباهله نامه ها، مصالحه نامه هاِ، و اوراق حکمیه ، قدیم ترین سابقه بزرگان تیموری باز می گردد. حداقل دو نسخه و حداکثر 10 نسخه بوده است .ذلک الکتاب علی نسخ یعنی 6 نسخه   نایومته می شود اربع نسخه ...4 نسخه.

سجلات و نسخ همسنگ

سجلات درمعنای تصدیقاتی به کار برده می شود که در حاشیه یا ظهریه سند دیده می شود. در واقع گواهی ،جز تاییدی مهر شده می باشد. در سند، دو رکن متن و سجلات از اهمیت ویژه ای برخوردار است . سجلات اهمیت خاص و بسیار ویژه ای از نظر رجال شناسی دارند. یکی از ترازوهای اصلی اسناد شرعی سجلات می باشند که بسیار از نظر تجدید سند و رجال شناسی  اهمیت دارند.سند در زمان زندیه تولید گشته و درزمان قاجاریه دوباره کاربرد و کارکرد پیدا کرده است .

سجلات را نمی توان همسنگ و دارای یک ارزش دانست چرا که علاوه بر مضمون .مقام . جایگاه اجتماعی و اجرائی افراد در زمان وقوع و عقود نیز دگرگون می شده است . لذا به چند دسته تقسیم می گردند.

تقسیم بندی سجلات:

1 .سجل وقوعی

2. سجل اعترافی

3. سجل شهودی

4. سجل مطابقه ای

وقف نامه

وقف نامه عملی است حقوقی که به موجب آن شخص عین مالی را از ملکیت خود خارج ساخته  از هر گونه نقل و انتقال اداری و قهری بطور کامل مصون نگاه میدارد و منافع آن را در امور خیریه به گونه خداپسند به طور دائم به جریان می اندازد کسی که مالی راوقف برای مدیریت و سرپرستی عین موقوفه و تقسیم منافع و اجرای نیات معین می کنند متولی و کسی که واقف برای نظارت بر کار متولی معین می نماید ناظر گویند. موقوفات از جهت مصرف بر دو قسم عام و خاص تقسیم می گردد.

ساختار واقف نامه:

1.  تحمیدیه : بسمله هو الواقف علی السرائر یا هوالواقف علی الضمائر برخی مواقع در تحمیدیه وقف از واژه هایی همچون هو الله یا بسم الله تعالی شانه نیز استفاده می گردد که بسم الله تعالی شانه بیشتر برای فرامین مالی به کار برده می شود.

2.     دیباچه

3.     مشخصات کامل واقف

4.     شرط تحقق وقف که معمولا قصد قربت است .

5.     اظهار صیغه

6.     کلی گوئی جهت مصرف

7.     موقوفه در قبات و مختصات و حدود اربعه آن

8.     مخارج (وظایف متولی)

9.     متولی فعلی و سیستم انتخاب متولیان بعدی

10. متولی در صورت انقراض نسل

11. الفاظ تشریفاتی دال بر وقوع عقد و قبض و قبولی متولی

تاریخ تحریر