حکم

حکم:

سندی مانند فرمان شاه ، رقم(شاهزاده)، که غیر از این دو گروه صادر می نمایند.

نوعی از فرامین است که از درجه اهمیت کمتری برخورداراست ، منظور نظر احکام کم اهمیت اداری است . احکام درزمان صفویه ظاهر بدون طغرا بوده است . اما درپایان احکام دوران صفویه نوشته می شد . مستوفیان عظام ، دیوان اعلی ، رقم این دستخط عطیه، را در ارقام خلود، ثبت نمایند. پس حکم دارای چنین خصوصیاتی است . ازدوران صفویه به احکام شرعی که توسط قاضی دارالسلطنه صادر می گشت حکم می گفتند که معمولا این احکام در دعاوی صادر می گشت . در دوران قاجاریه رقم منحصرا به اوامر و مخاطبات کتبی ولیعهد و شاهزادگان فرمانفرمائی و حکمرانی داشتند اطلاق می گردید دراین زمان اصطلاح حکم مترادف با رقم به کار می رفت .

رقم

رقم :به لحاظ لغوی معنای حکم وفرمان می دهد. درزمان صفویه فرامین پادشاهان اعم از کتبی یا شفاهی وبه احکام شاهزادگان وماموران عالیرتبه دولت عموما رقم گفته می شده است .

تقسیم بندی رقم:

۱.رقم خلعت                                   ۲. رقم تیول                        ۳.رقم مواجب

این کارکرد دوران صفویه است .

درزمان افشاریه درمجموع (کلا) به فرامین رقم گفته می شد اما در دوران قاجاریه رقم به احکامی (دستورات و خطابه هائی اطلاق می شد که از جانب ولیعهد و شاهزادگان بزرگ ایلات و حکام صدورمی یافت ، معمولا در رقم هائی که برای اعطای حکومتها و مشاغل صادرمی گشت درابتدا طغرای حکم والا شد می آمده است وبه مهر ولیعهد یا شاهزادگان می رسید و با لفظ آنکه آغاز می شدند.  محمدعلی میرزا : اگر میرزا پس از نام بیاید نشان داده می شود فرد شاهزاده است . اما اگر میرزا قبل از اسم آورده شود یعنی شخصی با سواد مثلا کاتب اسث

همایش خلیج فارس درفارس

 به گزارش روابط عمومی مرکز اسناد وکتابخانه ملی فارس دکتر رنجبر رئیس مرکزاسناد و کتابخانه ملی فارس نیز با بیان اینکه با زبان اسناد در برابر جعل نام خلیج فارس باید ایستاد ، خاطرنشان کرد ، اسناد مربوط به نیم قرن گذشته که در آرشیو  ملی ایران موجود است نشان از ایرانی بودن خلیج فارس دارد.

در همایش علمی ، فرهنگی وهنری خلیج فارس از پارس تا فارس چند نفر از استادان دانشگاه در بخشهای باستان شناسی خلیج فارس پیش از تاریخ ، حوزه نفوذ فرهنگ ایران در خلیج فارس بر اساس یافته های باستان شناسی، دوره تاریخی نام خلیج فارس از واقعیت تا تحریف سیاسی ، قدمت حضور پارسیان در خلیج فارس و اقیانوس هند، مردم شناسی خلیج فارس به ارائه اسناد و یافته ها و نتایج تحقیقات و مطالعات موجود پرداختند.

همچنین نمایشگاه صیانت از نام خلیج فارس  در حاشیه این همایش برگزار شد و در آن 50 سند با نام خلیج فارس و گزیده ای از اسناد آرشیو ملی که حکایت از قاطعیت ایرانیان در حفظ و صیانت نام خلیج فارس دارد در قالب 35 نقشه وسند تاریخی به نمایش گذاشته شد .

قدیمی ترین اسناداین نمایشگاه مربوط به سال 1321 هجری قمری است .

خلیج فارس، نامی بر تارک تمدن و فرهنگ بشریت

بیانیه دکتر صلاحی به مناسبت روز ملی خلیج فارس

ضرورت اختصاص روزی برای خلیج فارس، بر هیچ فرد دغدغه مند وطن دوست و بر هیچ وجود حقیقت جویی پوشیده نیست . چه ایرانی باشد و یا غیر از آن. بی شک دفاع از نام تاریخی خلیج فارس دفاع از حقیقت و انصاف است بدون هیچ تعصب ملی.

اختصاص روزی ملی در تقویم، برای ارج نهادن به این نام تاریخی برخاسته از همین دغدغه هست و باید خیلی پیش تر از اینها به آن پرداخته می شد.

امروز بر هر ایرانی واجب است که نه در هیبت ملی گرایی صرف، بلکه در قاب انصاف و مراعات عدل، از این نام تاریخی دفاع کندو بی تفاوت بر مسئله نگذرد. در واقع نباید و نمی توان نسبت به آنچه بر این نام تاریخی می گذرد، بلاموضع بود و تحفظ پیشه کرد. شرط انصاف این است که نباید بر هر تغییر غیرموجه و خام دستانه سکوت کرد و بلاتکلیف بود. چه این تغییر بر نام خلیج فارس باشد و یا غیر از آن. به نظر ما این مسئله یک تکلیف فرهنگی و انسانی است، پیش از آنکه یک  جزء از ملی گرایی بی هدف باشد.

القصه روز دهم اردیبهشت ماه هرسال روز ملی خلیج فارس است. روزی که نیروهای استعمارگر پرتغالی، از تنگه هرمز برای همیشه اخراج شدند. از این بابت خدا را هزاران بار شکر.اما حسادت را بر این خاک نظرکرده گویا پایانی نبود. هنوز بودند و هستند عاملان استعمار جدید که در قالب تفرقه اندازی، اهداف استعماری را کماکان پیگیری می کنند. متاسفانه سالهاست که همزبان و هماهنگ و همرنگ با جریان استکبار جهانی، برخی از حکام فریب خورده و فرصت طلب به زعم خود برای دفاع از عروبیت و البته از سر اعلام نوکرصفتی به قدرت های تفرقه انداز، راهی را می روند که دیگران رفتند و از آن طرفی نبستند. به اینان پیشنهاد می کنیم که از سرنوشت افرادی که خود را سردار قادسیه نامیدند و ناجوانمردانه هشت سال جنگ نابرابر را بر این ملت غیور تحمیل کردند و اکنون در زباله دان تارخ هستند عبرت بگیرند. چه آنکه نیک می دانیم قاطبه برادران عزیز عرب زبان منصفند و بازی برخی از حکام نابخرد خویش را نمی خورند. آنان قطعا می دانند که تغییر یک شبه نامی با قدمت 4 هزار سال جز دسیسه و نیرنگ استکبار چیز دیگری نیست و طعمی جز تلخی برای مردم همبسته منطقه ندارد. مگر نه این است که این سخن ژرف و بیدارگر رسول اکرم را باید آویزه گوش کنیم که فرموده اند: ای مردم! همه شما فرزندان آدم هستید و آدم از خاک آفریده شده است. عرب را بر غیر عرب هیچ فضیلتی نیست مگر به تقوی"  و یا خداوند در قرآن کریم فرموده:

 «یا اَیُّهَا النَّاسُ اِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ اُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقاکُمْ، ای مردم، ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبایلی قرار دادیم تا همدیگر را درک کنید (و زندگی هماهنگ داشته باشید) بافضیلت‌ترین شما در نزد خداوند باتقواترین شماست.» (حجرات/13)

پس به خاطر داشته باشیم که حمایت از حفظ نام تاریخی خلیج همیشه فارس یک وظیفه انسانی است و همه باید دست در دست هم دهیم تا از این نام و نام های دیگر تاریخی در منطقه حفاظ کنیم واز دادن بهانه به قدرت های فرامنطقه ای پرهیز کنیم. 

سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز با عنایت به وظیفه خطیر خویش در حفظ اسناد تاریخی موظف می داند که در مسیر تحفظ نام جاوید خلیج فارس از هیچ کوششی دریغ نکند و این آمادگی را دارد که اسناد موجود در این زمینه را از ملت فرهنگ پرور و تاریخ دوست کشور برای نگهداری در شرایطی مطلوب احصاء کند.

 

بازدید دکتر شعبانی از نمایشگاه سعدی شناسی در اسناد در مرکز اسناد

....اول اردیبهشت یادروز سعدی گرامیباد....

------------------------------------------------------------------

در طی افتتاح نمایشگاه سعدی شناسی اسناد و نقشی از سعدی(واقع در آرشیو ملی

فارس.شیراز) که مورد استقبال جمع کثیری از مردم فرهنگ دوست شیراز قرار گرفت، حضور چهره ای ماندگار در تاریخ و فرهنگ ایران ، در این نمایشگاه جلوه می نمود، استاد (دکتر رضاشعبانی) ؛ در این نمایشگاه مورد توجه و تحسین تعدادی از متخصصین و کارشناسان مقوله سعدی شناسی و ادبیات فارسی قرار گرفت.

تیول/ تیول نامچه/خالصه جات

- تیول :این کلمه درمعنای اقطاع (زمین) به کار برده می شود .زمین یا سرزمینی که به کسی واگذار می گردد این عمل یا این واژه ایخانی می باشد . از دوران ایلخانی تا زمان قاجاریه رایج بوده است.

- تیول نامچه:

کتابچه یا کاغذی که فرمان مالکیت تیول درآن درج می شد.

خالصه جات:

ویژگی زمین کشاورزی متعلق به دولت یا پادشاه .ویژگی مالی که خمس و زکات آن پرداخت شده باشد.

یرلیغ /رقم /برگرفته از دوره آموزشی سند شناسی

- برگرفته از دوره آموزشی سندشناسی  آرشیو ملی ایران ۱۳۸۴

یرلیغ :کلمه ای است ترکی- مغولی واز اصطلاحات دوره مغولی است که به کلیه انواع فرمانها اطلاق می گردد درزمان تیموریان نیز این اصطلاح معمول بوده ودرتنظیم یرلیغ ها رسم بوده جای این کلمه یرلیغ را در متن سفید گذاشته و درحاشیه برابر همان سطح واژه یرلیغ را به آبارز می نگاشتند.

(چنانچه سنداصل نباشد و سواد باشد اصل مهر در ان جای نداشته باشد از موضع مهر استفاده می شود.)

- به فرامین دوره صفویه رقم گفته می شده وبا آنکه شروع می شده است .

ارض الاقدمین (خراسان)، دارالمومنین( استرآباد).

مقاوله نامه/ فرمان/مثال

- مقاوله نامه:

متمم و مکمل عهدنامه را گویند. عهدنامه در پروتکل یا قراردادی که گاه به همان عهدنامه (قرارداد)منضم می شود و یا مربوط به تکمیل و تصحیح موادی از عهدنامه یا قرادادهای سابق می باشد بنابراین خود معاهده ای است که معمولا برای اصلاح تغییر وتکمیل معاهده ای دیگر به کار می رود.

- فرمان:

درمعنای حکم، امر و دستور می باشد نوعی سند دیوانی – سلطانی است که حاکی از اوامر و دستورات شاهان بوده است که به مهر و طغرای آنها می رسیده است . لفظ فرمان درزمان افشاریه، رسمیت یافت و درزمان قاجاریه به کلیه احکام ودستورات مکتوب پادشاهان فرمان می گفتند، فرامین در زمان قاجاریه دارای 2 کاربرد بوده است :1. برخی مضمون اعطای لقب و واگذاری مناصب ومشاغل بوده است . و فرمانی که به منظور اعطای لقب صادر می گشت لقب نامه، نام می گرفت . 2. فرامین خطا که متضمن دستورالعمل ، توصیه ها ، سفارش ها و ارائه طریق ها بوده وپس از عنوان و خطاب با کلمه بداند آغاز می شدند و طغرا بر آن می کشیدند.

- مثال:  مربوط به دوران صفویه است وسندی است از جمله اسناد دیوانی که درمترادف با فرمان و حکم و کلمه مثال دارن، مثال نوشتن، مثال فرمودن به کار برده می شود.دردوران صفویه مفهوم مثال تغییرری کلی می یابد به این معنا که دستورات کتبی و حکم دیوان صدارت و دفتر موقوفات را که درباره امور حقوقی و قضائی ویا موقوفات صادر می شود مثال گویند.

از مختصات مثال آن است که در ظهریه آن محردان دارالانشاء حکم اشرف می نوشتند واز دیگر سوی طغرای پیچیده مخصوص مقام صدر در بالای آن دیده می گردد . دارای تحمیدیه مخصوص نیز می باشد هوالله و لا سواء.